Gia Khánh 
Tìm hiểu về hệ thống phân hạng rượu vang Ý là một bước quan trọng để bạn nắm bắt được thêm kiến thức về rượu vang Ý trong Series Tìm hiểu rượu vang Ý của chúng tôi.
Mỗi quốc gia đều có những hệ thống phân hạng rượu vang của riêng mình. Hệ thống đó có thể trở thành luật bắt buộc, hoặc trở thành phân hạng truyền miệng, được khẳng định bởi giới rượu vang của quốc gia đó. Nhưng dù có là luật định hay không, các phân hạng này vẫn cực kỳ quan trọng trong việc kiểm soát nguồn gốc xuất xứ rượu vang, giúp người tiêu dùng lựa chọn loại rượu vang mà mình thích với một chất lượng đảm bảo hơn.
Vậy DOC, DOCG, IGT, Superiore, Classico, Millesimato, Riserva … Tất cả những điều này có nghĩa là gì?
Tiên phong trong kiểm soát nguồn gốc rượu vang
Người Ý qua nhiều thế kỷ chắc chắn đã làm chủ cuộc chơi và đi tiên phong trong luật kiểm soát nguồn gốc và bảo vệ tên tuổi của các loại rượu. Di sản này vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay trong hệ thống phân hạng DOC & DOCG.
Từ Barolo và Chianti đến Valpolicella và Soave, hầu hết rượu vang Ý chất lượng cao truyền thống được sản xuất trong các khu vực DOC hoặc DOCG theo các quy định rất nghiêm ngặt.
Những nỗ lực đầu tiên để đưa ra luật nhằm thúc đẩy hợp pháp việc sản xuất rượu vang chất lượng ở Ý và bảo vệ các vùng trồng nho được tiến hành vào đầu những năm 1900. Hệ thống chất lượng thực sự đầu tiên đặt ra các quy tắc để đảm bảo chất lượng của rượu vang và nơi xuất xứ của chúng, được giới thiệu vào năm 1963.
Hệ thống phân hạng rượu vang Ý
Kể từ năm 1963, hệ thống phân hạng rượu vang Ý chính thức lần đầu tiên được đưa ra, thiết lập bốn loại cơ bản phù hợp với các quy định mới nhất về rượu của Liên minh Châu Âu (2008–09). Các danh mục, từ cấp dưới lên cấp cao nhất, là:
- Vino da Tavola (VdT): rượu để bàn
- IGT (Indicazione Geografica Tipica, Chỉ dẫn Địa lý Điển hình)
- DOC (Denominazione di Origine Controllata, Tên gọi xuất xứ được kiểm soát)
- DOCG (Denominazione di Origine Controllata e Garantita, Tên gọi xuất xứ được kiểm soát và đảm bảo).
Đây là các phân hạng được dùng để dán nhãn rượu vang và phân loại rượu vang Ý theo cấp độ chất lượng (dù không hoàn toàn chính xác với IGT). Nhờ các phân hạng này, người tiêu dùng có thể dễ dàng nhận biết một chai rượu có trải qua các quy trình nghiêm ngặt tuân thủ đúng quy định hay không.
Xem thêm ngay: Hướng dẫn cách đọc nhãn chai rượu vang Ý
Vino da Tavola (VdT)
Vino da Tavola trong tiếng Ý là rượu để bàn, là cấp độ phân loại rượu vang thấp nhất ở Ý, thường được thiết kế cho các loại rượu vang đóng chai có khối lượng lớn, với ít hạn chế. Loại rượu này thường là các loại rượu vang không đáp ứng được tiêu chuẩn của các chỉ định địa lý DOC hoặc DOCG.
Có thể tìm thấy những loại rượu vang cổ điển danh tiếng như Redigaffi, Le Pergole Torte, Sassicaia và Ornellaia được dán nhãn VdT, vì các phân loại thay thế không mang lại sự linh hoạt mà nhà sản xuất mong muốn vào thời điểm đó và IGT (và Bolgerhi DOC…) vẫn chưa tồn tại.
Trong thời điểm hệ thống phân hạng rượu vang Ý ra đời, loại rượu có phân hạng này được cho là có chất lượng thấp nhất. Tuy vậy, các chỉ định nghiêm ngặt của DOC và DOCG đã gây ra tranh cãi, khi những loại rượu không có tiêu chuẩn này đều được đưa xuống thành Vino da Tavola, ví dụ như Super Tuscan – một loại rượu vang Ý ấn tượng với mức giá cao và chất lượng khác biệt.
Chính vì Super Tuscan đã tạo ra một loạt tranh cãi dẫn đến sự ra đời của một phân hạng linh hoạt hơn là IGT.
Indicazione Geografica Tipica (IGT)
Indicazione Geografica Tipica tiếng Ý có nghĩa là “chỉ dẫn địa lý điển hình”, tương đương với IGP – Chỉ dẫn địa lý được bảo vệ (Indication Geographical Protected).
Như đã nói ở trên, phân hạng này được tạo ra vào năm 1992 để nâng cấp khoảng 40% sản lượng rượu để bàn Vino da Tavola của Ý bằng cách đặt các sản phẩm này ngang hàng với hệ thống ‘Vin de Pays’ của Pháp hoặc ‘Landwein’ của Đức. Nó cũng được thiết kế để bao gồm vô số loại rượu vang quý giá, và thường là cực kỳ đắt tiền của Ý được bán dưới dạng Vin da Tavola nằm ngoài hệ thống DOC bị gặp phải nhiều chỉ trích, ví dụ như Super Tuscan. Nhãn của rượu vang phải công bố khu vực cụ thể của nó và có thể trích dẫn loại giống nho và mùa vụ, tuy nhiên nó không giới hạn về giống nho và phong cách rượu vang. Người trồng trọt hoặc chính quyền khu vực được yêu cầu nộp đơn xin quy chế IGT giống như họ đăng ký tên gọi DOC hoặc DOCG.
Hiện tại có khoảng 120 IGT tại Ý. Một số dòng IGT được ưa chuộng nhất:
- Toscana IGT
- Veneto IGT
- Puglia IGT
- Emilia IGT
- Isola dei Nuraghi IGT
- Terre Siciliane IGT
Denominazione di Origine Controllata (DOC)
Denominazione di Origine Controllata tiếng Ý là “chỉ định xuất xứ được kiểm soát”, tương đương với phân hạng DOP – Chỉ định xuất xứ được bảo vệ (Designation of Origin Protected).
DOC có nghĩa là rượu vang có nhãn hiệu này được sản xuất tại một khu vực cụ thể và được ủ và đóng chai theo các quy định hiện hành và dưới sự kiểm soát chặt chẽ của Cơ quan chức năng Ý.
Để đủ điều kiện cho trạng thái DOC, nhà sản xuất phải chứng minh rằng sản xuất nho từ vườn nho của mình được giới hạn ở mức nhất định, số lượng nho thu hoạch trong quá trình chế biến không vượt quá mức đã thỏa thuận và rượu vang được sản xuất có độ tự nhiên tối thiểu. Hơn nữa, trong nhiều trường hợp, có những khoảng thời gian ủ rượu tối thiểu để rượu không thể được bán cho người tiêu dùng cho đến khi nó đạt đến mức độ chín có thể chấp nhận được.
Các cơ quan chức năng thường xuyên kiểm tra và lấy mẫu để phân tích ở các giai đoạn sản xuất khác nhau. Việc kiểm tra nhằm đảm bảo quy trình và luật định, tiến hành từ cây nho cho tới thành phẩm trong chai rượu vang. Hiện nay rất hiếm gặp những vi phạm, khi nhiều nhà sản xuất nhận thấy rằng họ phải trả tiền để làm ra rượu ngon và thiết lập một tiêu chuẩn chất lượng. Hơn nữa, các hình phạt rất nghiêm khắc, bao gồm phạt tiền nặng hoặc phạt tù tùy thuộc vào số lượng rượu liên quan.
Hiện tại có khoảng 329 DOC tại Ý, một con số có thể sẽ tăng lên trong vài năm tới, phản ánh tiêu chuẩn sản xuất rượu vang của Ý liên tục được cải thiện.
Một số loại DOC để bạn tham khảo:
- Montepulciano d’Abruzzo DOC
- Aglianico del Vulture DOC
- BOLgheri DOC
- Bolgheri Sassicaia DOC
- Soave DOC
- Colli Orientali del Friuli DOC
- Primitivo di Manduria DOC : Tham khảo chai Golf Primitivo di Manduria Riserva DOC
- Trentino delle Venezie DOC: Tham khảo các chai: Ripa di Sotto delle Venezie hoặc Grande Alberone Pinor Grigio delle Venezie
Denominazione di Origine Controllata E Garantita (DOCG)
Denominazione di Origine Controllata E Garantita (DOCG) tiếng Ý là “Xác định xuất xứ được kiểm soát và bảo vệ”, phân hạng cấp cao nhất theo luật định của Ý. Cấp cao nhất của DOP phía trên.
Phân hạng này dành riêng cho những loại rượu cao cấp thượng hạng có chất lượng được Chính phủ Ý “bảo đảm”. Những loại rượu này chỉ có thể được bán trong các chai không vượt quá một kích thước nhất định và mỗi chai đều có niêm phong bảo đảm.
Một số loại vang DOCG để bạn tham khảo:
- Brunello di Montalcino DOCG
- Barolo DOCG
- Chianti DOCG:
- Chianti Classico DOCG
- Amarone della Valpolicella DOCG
- Franciacorta DOCG
Các loại rượu vang danh tiếng khác thường được Ủy ban trên coi là ứng cử viên có thể cho danh mục độc quyền này. Tuy nhiên, số lượng DOCG sẽ luôn rất hạn chế. Những con dấu này được đánh số và hiển thị tên của tên gọi và được cấp bởi Chính phủ Ý. Trong đó màu xanh lá cây nhạt cho rượu vang trắng, hồng nhạt cho rượu vang sủi bọt và đỏ tươi cho rượu vang đỏ. Hiện ở Ý có khoảng 75 loại DOCG.
Hệ thống tên gọi cũng thừa nhận, nếu có thể, chỉ báo tên của một khu vực phụ, chẳng hạn như một vườn nho, trang trại hoặc điền trang cụ thể, hoặc tên của nơi xuất xứ, để thu hẹp và bảo vệ hơn nữa chất lượng của một khu cụ thể khu vực có chất lượng vượt trội so với phần còn lại của tên gọi.
Một số phân hạng rượu vang Ý nên biết
Một số luật về tên gọi cũng cho phép tùy chọn sử dụng các trường hợp đặc biệt, thường được sử dụng cho các loại rượu đặc biệt được làm bằng các kỹ thuật sản xuất cụ thể và chúng phải được ghi trên nhãn với các điều khoản sau:
- Classico (Classic): là loại rượu được sản xuất ở khu vực nổi tiếng và điển hình nhất của tên gọi, ví dụ như Orvieto Classico.
- Superiore (Superior): là loại rượu có tỷ lệ cồn theo thể tích cao hơn yêu cầu thông thường đối với tên gọi, ví dụ như Valpolicella Superiore.
- Riserva (Reserva): là một loại rượu đã trải qua quá trình lão hóa lâu hơn so với yêu cầu thông thường đối với tên gọi, ví dụ như Garbin Rosso Riserva.
Tìm hiểu ngay Rượu vang Riserva là gì? Ý nghĩa của thuật ngữ Riserva
- Millesimato: dán nhãn chỉ ra rằng rượu vang sủi bọt được sản xuất với rượu vang thu được từ nho của một vụ thu hoạch duy nhất, cổ điển, trong trường hợp này được gọi là “millesimo”. Về cơ bản, điều đó cũng có nghĩa là những trái nho đó có giá trị đặc biệt và rượu vang đáng được đóng chai mà không cần kết hợp với các loại rượu khác, ví dụ như Prosecco Millesimato.
- Super Tuscan: Hầu hết các Super Tuscan đều chỉ dùng một phần hoặc không dùng tới các giống nho bản địa Ý. Bởi vì những loại rượu này ban đầu không đủ điều kiện cho tình trạng tên gọi hiện có theo các luật Denominazione di Origine Controllata (DOC) khác nhau của Tuscany, chúng được dán nhãn là Vino da tavola đơn giản , hoặc “rượu để bàn”, thường được dành cho rượu vang chất lượng thấp nhất ở Ý, và đó là lý do tại sao các nhà sản xuất bắt đầu gọi chúng là “Super Tuscans”, để phân biệt rượu vang của họ với những loại rượu bàn rẻ tiền đó. Ngày nay, hầu hết các Super Tuscan sử dụng ký hiệu IGT hoặc Bolgheri DOC, được thành lập cho các loại rượu vang đỏ sử dụng các giống nho quốc tế vào năm 1994.
Đọc ngay: Rượu vang Super Tuscan là gì? Lịch sử và đặc điểm rượu
Một số danh mục phụ tồn tại liên quan đến quy định sản xuất rượu vang sủi bọt (ví dụ: Vino Spumante, Vino Spumante di Qualità, Vino Spumante di Qualità di Tipo Aromatico, Vino Frizzante).
Trong danh mục DOP, ‘Classico’ là loại rượu được sản xuất tại trung tâm lịch sử ban đầu của lãnh thổ được bảo vệ. ‘Superiore’ là loại rượu có nhiều hơn tối thiểu là 0,5% alc / thể tích so với rượu DOP tương ứng, thường mang lại chất lượng cao hơn. ‘Riserva’ là một loại rượu đã được ủ trong một khoảng thời gian tối thiểu. Khoảng thời gian thay đổi theo loại vang (đỏ, trắng, rượu nổ). Đôi khi, ‘Classico’ hoặc ‘Superiore’ là một phần của tên DOP (ví dụ: Chianti Classico DOCG hoặc Soave Superiore DOCG).
Các phân hạng rượu vang Ý phía trên là cụ thể, rõ ràng và được quy định cụ thể trong văn bản, điều này giúp những người yêu thích một số loại rượu vang nhất định có được những nhận định rõ ràng hơn về chai rượu cũng như giá trị của nó kể cả khi chưa được nếm thử.
Cùng xem thêm bài viết trong Series tìm hiểu về rượu vang Ý:
